Το ψεγάδι της Ευρωζώνης, το βαρίδι του χρέους και η… αδύνατη ανάπτυξη

Avgi, 9 Νοέμβριος 2013. Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος.

Παρασκευή πρωί στο Μέγαρο Μουσικής, από το πρώτο κιόλας μέρος του συνεδρίου και μετά τον χαιρετισμό του προέδρου του Οικονομικού Ινστιτούτου Levy, Δημήτρη Β. Παπαδημητρίου, κατέστη σαφές ότι αυτό θα είναι ένα συνέδριο που θα καταρρίψει μύθους. Στο πρώτο μέρος, με θέμα “Η Ευρώπη στο Σταυροδρόμι: Το τέλος της Σύγχυσης”, ακούσαμε τόσο τον Philippe Gudin de Vallerin, διευθυντή και επικεφαλής Ευρωπαϊκών Οικονομικών του ομίλου Barclays, όσο και τον Ebrahim Rahbari, διευθυντή για τα Ευρωπαϊκά και Παγκόσμια Οικονομικά του Citigroup, να συμφωνούν ότι η προοπτική για παγκόσμια ανάπτυξη, και ακόμη χειρότερα για την Ευρωζώνη, είναι ζοφερή.

Σύμφωνα με τους δύο ειδήμονες “των αγορών”, το κύριο πρόβλημα είναι το χρέος και η αυξανόμενη τάση της δυναμικής του από τη δεκαετία του 1980 και μετά. Μάλιστα, σύμφωνα με τον Rahbari, η μόνη λύση είναι η διαγραφή του χρέους, αλλιώς δεν υπάρχουν σοβαρές προοπτικές ανάπτυξης, όχι μόνο της ευρωπαϊκής αλλά και της παγκόσμιας οικονομίας, καθώς όλα δουλεύουν με στόχο την αποπληρωμή του χρέους. Η ανάγκη διαγραφής του χρέους χαρακτηρίστηκε από το στέλεχος της Citigroup “επιτακτική”.

Θα επιβιώσει η ευρωπαϊκή περιφέρεια στο ευρώ;

Στο δεύτερο μέρος του συνεδρίου οι ομιλητές κλήθηκαν να απαντήσουν στο κατά πόσο θα επιβιώσει η περιφέρεια στο ευρώ. Το τραπέζι διχάστηκε όταν οι ομιλητές κλήθηκαν να απαντήσουν αν η Ελλάδα πρέπει να αποχωρήσει από το ευρώ. Ο Jan Kregel, ανώτατος μελετητής του Levy Institute και καθηγητής στο Tallinn University of Technology, υποστήριξε πως στην Ελλάδα η κρίση είναι “τύπου Μίνσκι”, κρίση “δόγματος συναίνεσης της Ουάσινγκτον” (Washington consensus), καθώς τα μέτρα που επιβάλλονται στην Ελλάδα είναι αντίστοιχα με αυτά που οδήγησαν την Αργεντινή στην καταστροφή. “Η λιτότητα δεν οδηγεί στην ανάκαμψη”, είπε, ενώ απαντώντας σε ερώτηση από το κοινό, είπε πως ο George Soros ήταν εκείνος που χάραξε νομισματική πολιτική στην Αργεντινή.

Ο Ηλίας Κικίλιας, διευθυντής Έρευνας στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, εξήγησε με τη σειρά του γιατί τα κρατικά ελλείμματα δεν οφείλονται στο κόστος της εργασίας. Ακόμη, κατέρριψε διάφορα στερεότυπα, όπως το ότι οι επιδόσεις των εξαγωγών σε Ελλάδα και Ισπανία διέφεραν σημαντικά από αυτές της Γερμανίας. Ο Ηλ. Κικίλιας τόνισε πως η ΟΝΕ και το ευρώ δημιουργήθηκαν σε μια θεμελιώδη οικονομική ασυμμετρία Βορρά – Νότου, χωρίς τον απαραίτητο μηχανισμό αντιμετώπισης κρίσεων.

Τέλος, ο L. Randall Wray, καθηγητής και ανώτερος ερευνητής του Ινστιτούτου Levy, παρουσίασε “το θανατηφόρο ψεγάδι του σχεδιασμού της Ευρωζώνης”, το οποίο θεωρεί ότι δεν είναι άλλο από τον διαχωρισμό της δημοσιονομικής πολιτικής από το νόμισμα. Κατέληξε πως από την Ευρωζώνη κερδισμένη έχει βγει μόνο η Γερμανία, αν δει κανείς τον δείκτη εξαγωγών των χωρών που είναι στο ευρώ.

“Το χρηματοπιστωτικό σύστημα στην Ευρωζώνη και στην Ελλάδα: Δυσλειτουργικό ή φτιαγμένο για να διαρκέσει;”

Στο τρίτο μέρος του συνεδρίου οι ομιλητές συζήτησαν για το κατά πόσο το χρηματοπιστωτικό σύστημα στην Ευρωζώνη και στην Ελλάδα είναι δυσλειτουργικό ή όχι. Τη συζήτηση άνοιξε ο Γεράσιμος Αρσένης, πρόεδρος του Ινστιτούτου Ερευνών και Πολιτικής Στρατηγικής για την Ανάπτυξη και τη Διακυβέρνηση ΙΝΕΡΠΟΣΤ, με μια βαθιά πολιτική τοποθέτηση. Ο πρώην υπουργός Οικονομικών υποστήριξε: “Συντριφτήκαμε στα γρανάζια ενός κλειστού κυκλώματος εξουσίας και αναπαραγωγής”, και πως, σε αυτό το κύκλωμα, “που ανασυγκροτείται ανάλογα με τις συνθήκες, αλλά παρεμβαίνει διαχρονικά”, συμμετέχουν τραπεζίτες, επιχειρηματίες, πολιτικοί και καναλάρχες. Είπε ακόμη πως αυτός ακριβώς ο μηχανισμός δεν είναι στην πραγματικότητα τίποτε άλλο από “έναν μηχανισμό υπεξαίρεσης δημοσίου πλούτου”. “Ο πραγματικός εκσυγχρονισμός δεν είναι θέμα απλά τεχνοκρατικό, αλλά θέμα βαθύτατα πολιτικό” κατέληξε.

Τη σκυτάλη πήρε στη συνέχεια ο Αιμίλιος Αυγουλέας, καθηγητής διεθνών οικονομικών αγορών στο Εδιμβούργο, ο οποίος θεωρεί ότι στην Ευρωζώνη “δεν υπάρχουν οι θεσμικοί μηχανισμοί που θα ήταν σε θέση να απορροφήσουν τις κρίσεις” και επεσήμανε ότι -είτε το θέλουμε είτε όχι- “η ιδεολογική κατασκευή μιας νομισματικής ένωσης έχει νικητές και νικημένους, δημιουργεί ένα τρομακτικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα ως προς τις εξαγωγές”. Ο καθηγητής σημείωσε, ωστόσο, πως “η ΕΚΤ δεν λειτουργεί ως ΕΚΤ, γιατί δεν μπορεί να χρηματοδοτήσει χρέη των χωρών, άρα δεν λειτουργεί ως δανειστής έσχατης ανάγκης”. “Κάναμε το λάθος”, είπε, “να πιστεύουμε ότι οι αγορές τα ξέρουν όλα και \’καλύτερα από όλους\'”.

Ο Δημήτρης Βαγιάνος, από το LSE, έκανε μια άκρως τεχνική ανάλυση για τους κινδύνους που συσσώρευαν οι τράπεζες.

Τέλος, ο Γεώργιος Σ. Ζαββός, νομικός σύμβουλος στη Νομική Υπηρεσία Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τόνισε: “20 χρόνια μετά την πτώση του Βερολίνου, η Ευρώπη δεν μπορεί να αντέξει άλλο ένα σχίσμα”. “Η κρίση στην Ευρωζώνη είναι κρίση χρηματοδότησης του ιδιωτικού τομέα από το τραπεζικό σύστημα, χρειάζεται μια ισχυρή τραπεζική ένωση να λειτουργεί ως απορροφητής των κραδασμών, που θα βελτιώσει και τα δημοσιονομικά οικονομικά”, είπε και συμπλήρωσε: “Η Ελλάδα έχει πληρώσει την έλλειψη των ευρωπαϊκών θεσμών πέρα από τα δικά της λάθη”.

Ο νομικός σύμβουλος της Κομισιόν υπενθύμισε: “Η ΕΚΤ, τους επόμενους 12 μήνες, θα αναλάβει την αξιολόγηση του τραπεζικού τομέα ώστε να ανακτήσει η Ελλάδα την αξιοπιστία της”. “Δεν θα επιτρέπονται τα τραπεζικά καζίνο της Κύπρου”, τόνισε και εξήγησε πως τέτοια εποχή του χρόνου “τέσσερις τράπεζες θα υπαχθούν στο σύστημα εποπτείας της ΕΚΤ”. Κατέληξε με μια γκραμσιανή ρήση για το όραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Οι βασικοί ομιλητές

Σε ομιλία με θέμα “Η κρίση και η ανάκαμψη στην Ισλανδία: Μαθήματα για την Ευρωζώνη και τα κράτη – μέλη”, ο Mar Guðmundsson, διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Ισλανδίας, είπε ότι κάποιες τράπεζες, και δη οι χρεωκοπημένες, δεν πρέπει να διασωθούν. Ακόμη, μιλώντας για την εμπειρία της Ισλανδίας, επεσήμανε ότι κατά τη διάρκεια της κρίσης ενεργοποιήθηκαν οι αυτόματοι σταθεροποιητές -όπως το κοινωνικό κράτος-, ώστε να περιοριστούν οι χειρότερες επιπτώσεις της κρίσης.

Ο Yves Mersch, μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου και της Γενικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, σε μια ομιλία που δεν χειροκροτήθηκε ιδιαίτερα, μίλησε για τη “διαγενεακή δικαιοσύνη σε καιρούς δημοσίου χρέους”. Ο Mersch θεώρησε τη διαγενεακή δικαιοσύνη απαραίτητη και αναρωτήθηκε πώς κατανέμεται το κόστος των δημογραφικών μεταβολών, καθώς προβλέπεται ότι μέχρι το 2060 θα υπάρχουν μόνο δύο εργαζόμενοι για κάθε άτομο άνω των 65, ενώ τώρα είναι τέσσερις. Συνέχισε -σε γραμμή Σόιμπλε- συγχαίροντας την Ελλάδα για τις μεταρρυθμίσεις, τονίζοντας ότι οι δυσκολίες είναι “το κόστος αναστροφής των προηγούμενων λανθασμένων πολιτικών” και πως η δημοσιονομική εξυγίανση πρέπει να συνεχιστεί.